Soms loopt een team vast, zonder een duidelijke reden. De processen staan, de taken zijn verdeeld, en de rollen lijken helder. Toch blijven dezelfde problemen terugkomen. Als manager of leidinggevende in de zorg herken je dit vast: je stuurt op cijfers en structuren, maar merkt dat er iets onder de oppervlakte speelt.

Een interim teamleider vroeg mij laatst: “Hoe weet ik wanneer ik iets met die onderstroom moet doen?” Een goede vraag, want niet elk probleem vraagt om een duik in de diepere lagen van een team. Maar wanneer de energie niet stroomt, kan het juist dát zijn wat het team verder helpt.

Wat is de onderstroom en waarom doet het ertoe?

De bovenstroom is wat we zien: structuren, processen, taken en zichtbare resultaten. De onderstroom is wat we denken, voelen en waar onze triggers zitten: emoties, oordelen, meningen, ego’s, loyaliteiten en onbewuste patronen die samenwerking beïnvloeden.

Een verandering in de bovenstroom slaagt alleen als de onderstroom meebeweegt. Wanneer pak je deze op? Hier zijn drie signalen die erop wijzen dat de onderstroom aandacht nodig heeft.

1. Wanneer de boel vastloopt, ondanks duidelijke afspraken

Soms klopt alles op papier, maar blijft de energie steken. Taken worden niet opgepakt, of er is steeds gedoe rondom bepaalde verantwoordelijkheden. Dit is vaak een teken dat de ordening niet klopt. Zit iedereen wel op de juiste plek? Is er helderheid over wie waarover gaat?

Wat je kunt doen: Kijk naar de rollen en posities in het team. Wie neemt onbewust een leidersrol over? Wie zit op een plek die niet past? Door de juiste ordening aan te brengen, kan de energie weer gaan stromen.

2. Wanneer dezelfde emoties steeds terugkomen

Zie je herhalende frustratie of weerstand? Dan kan er een dieperliggende reden zijn. Misschien is er sprake van onuitgesproken loyaliteit aan een oud teamlid, of een gebeurtenis uit het verleden die nog invloed heeft.

Wat je kunt doen: Vraag eens: Wat maakt dat dit steeds terugkomt? Of: Wat heeft het team nodig om hier verder in te komen? Soms zit de oplossing in (h)erkenning geven aan wat er was, zodat het team kan door gaan.

3. Wanneer ‘oud zeer’ de samenwerking beïnvloedt

Veel teams dragen een geschiedenis met zich mee. Bijvoorbeeld een fusie die nooit echt goed verwerkt is, of een lange periode van onderbezetting waarin de werkdruk torenhoog was met als gevolg verwaarlozing. Als de balans in geven en nemen langdurig verstoord is, blijft dit effect hebben op de samenwerking.

Wat je kunt doen: Benoem wat je ziet. Soms is (h)erkenning de sleutel: “Ik merk dat er veel frustratie zit over het verleden. Klopt dat?” Door ruimte te geven aan wat er leeft, zonder erin te blijven hangen, kan het team weer vooruit.

Moet je dan altijd de onderstroom induiken?

Nee. Leiderschap gaat over zien en weten wat nodig is om vooruit te komen. Soms vraagt een situatie om een duidelijke beslissing, soms om een gesprek waarin wordt erkend wat er speelt. Het belangrijkste is dat je weet wanneer de onderstroom aandacht nodig heeft – en wanneer je het bij de bovenstroom kunt laten.

Leiderschap is ook het onzichtbare durven zien

De kracht van een goed functionerend team zit niet alleen in processen en structuren, maar juist in de onderliggende dynamieken. Wanneer je als leider zowel de boven- als onderstroom begrijpt, kun je echt impact maken.

Wil jij sterker worden in het herkennen van patronen en systemisch leiderschap? Neem contact op voor coaching of een teamsessie!

#leiderschap #onderstroom #teamontwikkeling #verandering #zorg